Na czym polega zasada zrównoważonego rozwoju?

Maciej Orzechowski
1 cze
8 minut(y) czytania

Zastanawiasz się, na czym polega zrównoważony rozwój? Jego sens najlepiej oddają trzy słowa: solidarność, aktywność i balans. Realizacja idei zrównoważonego rozwoju sprowadza się do działań, które dążą do wzrostu gospodarczego przy jednoczesnej dbałości o środowisko oraz umożliwieniu społeczeństwu czerpania z niego sprawiedliwych korzyści. Widzimy więc jak na dłoni aspekt aktywności i balansu – w czym zawiera się w takim razie solidarność? Objawia się ona w tym, że potrzeby obecnego pokolenia są zaspokajane bez stawiania na szali dobrostanu kolejnej generacji.

Rozwój zrównoważony jest dziś terminem odmienianym przez wszystkie przypadki. W zalewie informacji na temat konieczności raportowania ESG, a także różnych wskaźników czy standardów, realna wartość stojąca za tą ideą może umykać uwadze firm. Warto więc na chwilę się zatrzymać i uświadomić sobie, na czym polega zasada zrównoważonego rozwoju oraz dlaczego funkcjonowanie w jej duchu jest tak ważne.

Na czym polega idea zrównoważonego rozwoju?

Świadomość istotności zrównoważonego rozwoju jest starsza, niż mogłoby się to wielu wydawać. Duże znaczenie odpowiedzialnego podejścia do zasobów, którymi się zarządza, rozumieli już... osiemnastowieczni leśnicy! Wówczas zasada zrównoważonego rozwoju odnosiła się do pozyskiwania drewna. Reguła była prosta: nie należy wycinać w danym okresie więcej drzew, niż jest w stanie w analogicznym czasie urosnąć. Stosowanie się do niej pozwalało uniknąć ryzyka, że nadmierna eksploatacja lasu doprowadzi do jego likwidacji. Aktualne pokolenie leśników dbało więc o następne.

Od lat koncepcja rozwoju zrównoważonego nie jest już jedynie elementem dobrych praktyk w gospodarce leśnej. Stała się ważnym zagadnieniem dla organizacji państwowych i międzynarodowych, które dostrzegły wyzwania, z jakimi mierzy się ludzkość. Klarowną odpowiedź na pytanie, na czym polega idea zrównoważonego rozwoju, znajdziemy w Raporcie Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju (Komisji Brundtland) z 1987 roku, zatytułowanym „Nasza wspólna przyszłość”. Wskazano w nim, że zrównoważony rozwój to taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie.

Doniosłość zasady zrównoważonego rozwoju podkreśla również fakt, że znalazło się dla niej miejsce w Konstytucji RP, a dokładniej w artykule 5. Czytamy w nim, że: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”.

Wraz z biegiem lat tematowi wzrostu gospodarczego zespolonego z dbałością o dobrostan społeczeństwa i środowiska poświęcano coraz większą uwagę. Kamieniem milowym na tej drodze okazała się przyjęta we wrześniu 2015 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Rezolucja „Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030”, w której zapostulowano 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (z ang. Sustainable Development Goals, SDG). Wspomniane cele wyznaczają optymalny kierunek działania nie tylko organom publicznym, ale także np. inspirują właścicieli firm, którzy cenią wartości związane z odpowiedzialnym biznesem.

Odwołując się do słów ze wstępu należy wskazać, że dzisiejsze rozumienie tego, co to jest zrównoważony rozwój, nie sprowadza się jedynie do redukowania negatywnego wpływu człowieka na dobrostan planety. Do tej idei podchodzi się bardziej holistycznie: wzrost gospodarczy powinien odbywać się przy aktywnym udziale różnych grup społecznych i trosce o środowisko. Akcent przesunięty jest więc z ograniczeń szkód na pozytywne działania kreujące lepszą przyszłość dla każdego – niezależnie od jego płci czy pochodzenia.

Jakie są główne założenia zrównoważonego rozwoju? Ochrona środowiska to nie wszystko

Aby zrozumieć określające rozwój zrównoważony zasady, należy zapoznać się z filarami stanowiącymi fundament tej koncepcji. Każdy z nich jest równie istotny – bez ich integracji nie będzie możliwy postęp prowadzący do sprawiedliwszego świata dla przyszłych pokoleń. Jakie są trzy filary zrównoważonego rozwoju? Należą do nich:

filar ekonomiczny (gospodarczy),
filar społeczny,
filar środowiskowy.

Dążenie do wzrostu gospodarczego, sprawiedliwości społecznej oraz poprawy stanu środowiska jest kwintesencją działań wpisujących się w charakterystyczne dla rozwoju zrównoważonego zasady.

Zrównoważony rozwój gospodarczy – jak należy go rozumieć?

Omówienie tego, jakie są trzy główne elementy pojęcia zrównoważonego rozwoju, wypada zacząć od filaru ekonomicznego. Dbałość o dobrostan społeczeństwa i przyrody nie stoi w kontrze do wzrostu gospodarczego. Wręcz przeciwnie – ekonomiczny progres to narzędzie, które pozwala zatroszczyć się o podstawę, jaką jest środowisko, a jednocześnie osiągać cel w postaci skuteczniejszego zaspokajania potrzeb szerokiego grona ludzi.

Jakie są zasady zrównoważonego rozwoju gospodarczego? Pierwszą regułą jest to, że należy dążyć do długoterminowej stabilności finansowej w celu niezachwianego zaspokajania przynajmniej podstawowych potrzeb ludzi. Kryzys ekonomiczny może odbić się bowiem negatywnie na pozostałych dwóch wymiarach rozwoju zrównoważonego. Ucierpi na nim społeczeństwo, a bardzo prawdopodobne, że straty poniesie również natura. Kolejną zasadą jest dbałość o rozsądną, oszczędną eksploatację zasobów naturalnych. Dodatkowo, by można było mówić o zrównoważonym rozwoju gospodarczym, powinien on wnosić wartość dla ogółu społeczeństwa, a także wiązać się z inwestycjami w innowacyjność i efektywność.

Jak z perspektywy firmy kształtują się wyznaczane przez rozwój zrównoważony cele?

Działalność przedsiębiorstwa powinna być rentowna, a zarazem generować korzyści dla społeczności oraz środowiska. W ten sposób organizacja jednocześnie skutecznie realizuje swoje założenia biznesowe i dokłada cegiełkę do budowy lepszego otoczenia. Dojrzałe firmy zauważają nie tylko związane ze zrównoważonym rozwojem raportowanie i obowiązki, ale dostrzegają również, a nawet przede wszystkim, możliwości i szanse wynikające z takiego modelu funkcjonowania.

Jakie są przykłady działań na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego? Wśród nich można wyróżnić m.in.:

inwestowanie w innowacyjne, ekologiczne technologie, które przyczyniają się zarówno do wzrostu rentowności biznesu, jak i poprawy stanu środowiska,
tworzenie dochodowych produktów i usług, które zaspokajają najważniejsze potrzeby społeczeństwa,
ograniczanie zużycia zasobów odnawialnych i nieodnawialnych,
eliminowanie z gospodarki toksycznych i niebezpiecznych substancji.

Co kryje się pod pojęciem filaru społecznego zrównoważonego rozwoju?

Analizując to, na czym polega zrównoważony rozwój, łatwo dostrzec, że jego długofalowym zadaniem jest poprawa życia wszystkich członków i członkiń społeczeństwa. Zgodnie z filarem społecznym tej koncepcji, modelowy postęp nie może odbywać się bez:

przestrzegania praw człowieka,
dążenia do równości szans,
podejmowania działań na rzecz sprawiedliwszego, bardziej otwartego społeczeństwa, w którym skala problemu ubóstwa jest krok po kroku minimalizowana,
powszechnej edukacji,
poszanowania różnorodności kulturowej,
zapewniania ochrony społeczeństwu przed wyzyskiem oraz zanieczyszczeniami generowanymi przez gospodarkę.

Kwintesencją tego filaru rozwoju zrównoważonego jest szacunek do każdego człowieka i niwelowanie nierówności społecznych, które stoją na drodze do powszechnego dobrobytu.

Co to jest zrównoważony rozwój środowiska?

Zrównoważony rozwój środowiska skupia się przede wszystkim na:

optymalnym zarządzaniu zasobami naturalnymi,
ograniczaniu negatywnego wpływu człowieka na przyrodę,
zmniejszaniu poziomu zanieczyszczenia wody, gleby i powietrza,
ochronie bioróżnorodności.

Absolutnym minimum jest zachowanie otoczenia w stanie takim jak pierwotny. Działania podejmowane w ramach tego filaru mają na celu to, by oddać przyszłym pokoleniom planetę „w jak najlepszej kondycji”.

Wiedząc, jakie są trzy wymiary zrównoważonego rozwoju, łatwo dostrzec nić powiązań między nimi. Zazębiają się one na różne sposoby, czego przykładem może być następujący łańcuch – firma opiera część swojej zyskownej działalności na ekologicznych rozwiązaniach, dzięki czemu tworzy nowe miejsca pracy. Aktywna praca na rzecz ekosystemu, poprawa warunków życia lokalnej społeczności, rentowny biznes: zrównoważony rozwój w pełnej krasie!

Co to są Cele Zrównoważonego Rozwoju?

Jak wspomnieliśmy wcześniej, w dokumencie „Przekształcamy nasz świat: Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030” znalazło się 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDG), do realizacji których należy dążyć na wszystkich szczeblach. Od poziomu rządów państw, przez sektor nauki i biznesu, po pojedynczych obywateli. Dotyczą one pięciu fundamentalnych dla naszej przyszłości obszarów, jakimi są:

ludzie,
planeta,
dobrobyt,
pokój,
partnerstwo.

Ustalenie ambitnych Celów Zrównoważonego Rozwoju wyznaczyło kierunek postępowania, którego obranie jest niezbędne do tego, by zaspokoić potrzeby obecnego pokolenia i zabezpieczyć los przyszłych.

Jakie są Cele Zrównoważonego Rozwoju (SDG) wskazane w Agendzie 2030?

Wyeliminować ubóstwo we wszystkich jego formach na całym świecie.
Wyeliminować głód, osiągnąć bezpieczeństwo żywnościowe i lepsze odżywianie oraz promować zrównoważone rolnictwo.
Zapewnić wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowe życie oraz promować dobrobyt.
Zapewnić wszystkim edukację wysokiej jakości oraz promować uczenie się przez całe życie.
Osiągnąć równość płci oraz wzmocnić pozycję kobiet i dziewcząt.
Zapewnić wszystkim ludziom dostęp do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi.
Zapewnić wszystkim dostęp do źródeł stabilnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii po przystępnej cenie.
Promować stabilny, zrównoważony i inkluzywny wzrost gospodarczy, pełne i produktywne zatrudnienia oraz godną pracę dla wszystkich ludzi.
Budować stabilną infrastrukturę, promować zrównoważone uprzemysłowienie oraz wspierać innowacyjność.
Zmniejszyć nierówności w krajach i między krajami.
Uczynić miasta i osiedla ludzkie bezpiecznymi, stabilnymi, zrównoważonymi oraz sprzyjającymi włączeniu społecznemu.
Zapewnić wzorce zrównoważonej konsumpcji i produkcji.
Podjąć pilne działania w celu przeciwdziałania zmianom klimatu i ich skutkom.
Chronić oceany, morza i zasoby morskie oraz wykorzystywać je w sposób zrównoważony.
Chronić, przywrócić oraz promować zrównoważone użytkowanie ekosystemów lądowych, zrównoważone gospodarowanie lasami, zwalczać pustynnienie, powstrzymywać i odwracać proces degradacji gleby oraz powstrzymać utratę różnorodności biologicznej.
Promować pokojowe i inkluzywne społeczeństwa, zapewnić wszystkim ludziom dostęp do wymiaru sprawiedliwości oraz budować na wszystkich szczeblach skuteczne i odpowiedzialne instytucje, sprzyjające włączeniu społecznemu.
Wzmocnić środki wdrażania i ożywić globalne partnerstwo na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Warto dodać, że do Celów Zrównoważonego Rozwoju przypisane są określone zadania – łącznie jest ich aż 169.

Rozwój zrównoważony: przykłady działań, jakie może na jego rzecz podjąć firma

Realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju jest powinnością zarówno organów państwowych, jak i konsumentów oraz firm, którym zależy na rzeczywistej – a nie jedynie deklaratywnej – zmianie świata na lepsze. Wspólny wysiłek każdej ze stron jest kluczem do tego, by lepsze warunki życia dla wszystkich grup społecznych czy czystsze środowisko stały się faktem. Jakie są przykłady działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, które można podjąć w organizacji?

Tworzenie inkluzywnej, przyjaznej atmosfery w miejscu pracy. Przestrzeganie praw pracowniczych i inwestowanie w rozwój personelu, np. poprzez oferowanie wartościowych szkoleń.
Angażowanie się w projekty społeczne, które mają na celu poprawę jakości życia lokalnych mieszkańców.
Przykładem działania na rzecz zrównoważonego rozwoju jest np. systematyczne monitorowanie i raportowanie emisji CO2, a także aktywne dążenie do zmniejszenia śladu węglowego firmy.
Dbałość o zrównoważony łańcuch dostaw polegająca m.in. na optymalizacji działania własnej floty pojazdów, a także nawiązywanie współprac z zielonymi dostawcami.
Wykorzystanie potencjału tkwiącego w cyfryzacji. Inwestycje w tym obszarze mogą przełożyć się m.in. na optymalizację procesów i redukcję poziomu zużycia papieru.
Ograniczenie produkcji odpadów oraz stosowanie recyklingu.
Inwestycja w odnawialne źródła energii, np. instalację fotowoltaiczną czy panele słoneczne.
Wskazując przykłady działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, należy wspomnieć także o stawianiu na energooszczędne rozwiązania. Jest to obszar, w którym firma może uczynić wiele dobrego, podejmując decyzje mniejszego kalibru, np. o zainwestowaniu w efektywne oświetlenie LED, lub te o większej wadze, takie jak choćby przeprowadzka do nowego, lepszego pod względem energooszczędności budynku.

Co istotne, gdy spojrzymy na to, jakie są przykłady firm, które realizują zrównoważony rozwój w praktyce, dostrzeżemy, że nie są to jedynie wielkie organizacje dysponujące ogromnym kapitałem. Działania z tego obszaru z powodzeniem mogą prowadzić także mniejsze przedsiębiorstwa.

Na czym polega zasada zrównoważonego rozwoju? Podsumowanie

Jakie są kryteria zrównoważonego rozwoju? Czym jest ryzyko dla zrównoważonego rozwoju w kontekście inwestycyjnym? Jakie są zasady ESG i właściwego raportowania? Tego rodzaju pytania dotyczące kwestii formalnych często dominują w dyskusjach dotyczących rozwoju zrównoważonego i komplementarnych z nim zagadnień. Trudno się temu dziwić, ponieważ chęć postępowania zgodnie z przepisami w firmach jest zupełnie naturalna. Warto jednak czasem oderwać się od tych nieco "przyziemnych" kwestii i zastanowić się nad tym, na czym polega zrównoważony rozwój, rozpatrując go na poziomie idei, a także wywieranego wpływu na rzeczywistość oraz długoterminowego celu. A ten jest niebagatelny: nowy, sprawiedliwszy świat, gdzie zadbane środowisko naturalne napędza gospodarkę, która z kolei zapewnia dobrobyt całemu społeczeństwu. I tak przez kolejne pokolenia!

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat zrównoważonego rozwoju, kwestii związanych z ESG lub obliczaniem śladu węglowego oraz innych interesujących zagadnień? Zachęcamy do lektury naszych artykułów!