Zerowy ślad węglowy: co to znaczy?

Wiele osób poszerzających swoją wiedzę na temat wpływu człowieka na planetę zadaje sobie w pewnym momencie pytania o zerowy ślad węglowy: co to znaczy, do jakich jednostek się to pojęcie odnosi czy jakie działania można podjąć, by skutecznie dążyć do jego osiągnięcia. Dzięki zrozumieniu tego terminu można podejmować lepsze decyzje administracyjne, biznesowe i konsumenckie, które będą stanowić kolejną „cegiełkę” dokładaną do dbałości o dobrostan Ziemi w celu przekazania jej przyszłym pokoleniom w możliwie jak najlepszej kondycji.

W dalszej części artykułu wyjaśnimy m.in.: czym jest zerowy ślad węglowy, w jaki sposób można się do niego zbliżyć, a także dlaczego takie wysiłki są korzystne z perspektywy firmy.

Co to jest ślad węglowy?

Aby zrozumieć sens terminu zerowy ślad węglowy: co to znaczy, z jakimi innymi pojęciami się wiąże i jak go osiągnąć, warto zacząć od rozwikłania pewnego fundamentalnego problemu. Mianowicie: o co chodzi ze śladem węglowym? To kolokwialnie brzmiące pytanie często zadawane jest przez osoby, które pragną wreszcie od postaw zgłębić znaczenie tego terminu, by nie bazować wyłącznie na informacjach wyłuskanych z szumu medialnego. Ślad węglowy jest miarą całkowitej ilości gazów cieplarnianych, w tym m.in. dwutlenku węgla (CO2), metanu (CH4) i podtlenku azotu (N2O), emitowanych pośrednio lub bezpośrednio w związku z daną usługą, produktem bądź działalnością jednostki. Taką jednostkę może stanowić m.in.:

• pojedyncza osoba,

• gospodarstwo domowe,

• firma,

• sektor gospodarki,

• kraj.

Najłatwiej wytłumaczyć tę koncepcję na przykładzie śladu węglowego produktu, jakim jest auto. Na ślad węglowy nowego samochodu składa się nie tylko emisja będąca bezpośrednim efektem spalania paliwa, ale także emisje pośrednie wynikające z procesów m.in. wydobycia i transportu surowców niezbędnych do wykonania pojazdu, produkcji danego egzemplarza, przetransportowania go do klienta oraz późniejszego utrzymania i utylizacji, a nawet procesów związanych z wydobyciem, przetwarzaniem i dystrybucją paliwa. Najprościej rzecz ujmując: ślad węglowy obejmuje emisje generowane przez cały cykl życia produktu lub usługi bądź czas trwania aktywności jednostki.

Inny problem, który warto tu rozstrzygnąć, brzmi następująco: czy ślad węglowy to emisja CO2?  Nie: choć tak wynikałoby z nazwy, to nadmierne uproszczenie, ponieważ – jak wskazaliśmy wcześniej – na poczet śladu węglowego zalicza się również emisje innych gazów cieplarnianych, takich jak np. metan (CH4) i podtlenek azotu (N2O). Emisje składające się na ślad węglowy wyraża się w ekwiwalencie CO2 (CO₂e) – zastosowanie tej wspólnej jednostki jest konieczne do przeprowadzenia obliczeń, gdyż poszczególne gazy cieplarniane różnią się potencjałem w zakresie przyczyniania się do kreowania efektu cieplarnianego.

Zerowy ślad węglowy: co to znaczy i jak należy go rozumieć?

Zerowy ślad węglowy jest stanem, w którym emisje pośrednie i bezpośrednie związane z produktem, usługą, organizacją lub działalnością innej jednostki są ograniczone i zbilansowane w taki sposób, że możemy mówić o zerowym poziomie emisji do atmosfery. Oznacza to, że ilość wyemitowanych gazów cieplarnianych do atmosfery jest możliwie maksymalnie zredukowana, a ich pozostała część równoważona przez wychwyconą ilość tych gazów lub odpowiednie działania kompensujące (offsetowe).

W kontekście funkcjonowania przedsiębiorstw zerowy ślad węglowy stanowi pojęcie funkcjonujące często w zestawieniu z innymi terminami, takimi jak np. neutralność klimatyczna firmy czy Net Zero (zerowa emisja netto). W potocznym języku stosuje się je zamiennie, jednak w swoich założeniach nie są one synonimiczne. Jaka jest różnica między zerową emisją netto a śladem węglowym zerowym, interpretowanym jako podstawa do określenia firmy neutralną klimatycznie bądź neutralną węglowo?

Osiągnięcie neutralności klimatycznej organizacji jest z zasady prostsze. Na drodze do tego celu dopuszczalny jest większy udział kompensacji przy użyciu offsetów, czyli w uproszczeniu inwestycji w projekty ukierunkowane na redukowanie emisji, w procesie równoważenia całkowitej emisji gazów cieplarnianych przez firmę. Przykładem takiego offsetu może być przeznaczanie środków na projekty zalesiania terenów. Wymogi dotyczące ograniczenia własnych emisji w celu osiągnięcia zerowego śladu węglowego są przez to mniejsze.

Firmy dążące do realizacji celów stawianych przez Net Zero stają przed większym wyzwaniem. Warto starać się mu jednak sprostać, gdyż wiąże się to z bardziej długoterminowymi korzyściami dla środowiska. Nadrzędną motywacją związaną z Net Zero jest dojście do takiego poziomu redukcji emisji gazów cieplarnianych w firmie, by wpisywało się to w nurt dążący do minimalizacji globalnego wzrostu temperatury do 1,5 stopnia Celsjusza, uformowany w oparciu o wytyczne porozumienia paryskiego. Istotną rolę odgrywa w tym przypadku wiodący standard Net Zero, czyli Standard SBTi (Science Based Targets initiative), który wyznacza firmom kierunek i zapewnia narzędzia do określania celów zerowej emisji netto, opartych na badaniach naukowych. Priorytetyzuje on także kolejność działań, jakie powinny podejmować przedsiębiorstwa, dla których ważnym celem jest zerowy ślad węglowy.

1. Unikanie generowania emisji: kluczowym zaleceniem jest zapobieganie powstawaniu emisji w całym łańcuchu firmowym już od samego początku, np. poprzez odejście od paliw kopalnych na rzecz odnawialnych źródeł energii.
   

2. Redukcja emisji w elementach łańcucha, w których nie da się jej zupełnie wyeliminować: przykładem może być poprawa efektywności energetycznej w celu ograniczenia zużycia prądu przez sprzęt funkcjonujący w danym zakładzie.
   

3. Neutralizacja resztkowych emisji: emisje, których nie udało się uniknąć lub wyeliminować w ramach działań optymalizacyjnych, muszą po realizacji długoterminowych celów zostać przez firmę odpowiednio zneutralizowane. Osiąga się to przede wszystkim przez wychwytywanie gazów cieplarnianych z atmosfery i ich późniejsze składowanie.

   
   

Organizacje działające zgodnie ze wskazaniami SBTi ustanawiają krótkoterminowe i długoterminowe cele, mające oparcie w badaniach naukowych, a także wdrażają plany redukcji emisji w zakresach 1, 2 oraz 3 (Scope 1 – emisje bezpośrednie, Scope 2 – emisje pośrednie z zakupionej energii i Scope 3 – emisje w łańcuchu wartości). Krótkoterminowe cele są zakładane w perspektywie od pięciu do dziesięciu lat, natomiast długoterminowe muszą być zrealizowane najpóźniej do roku 2050, do kiedy to powinna zostać osiągnięta zerowa emisja netto. Przeciętnie realizacja długoterminowych celów wymaga od firmy redukcji emisji o co najmniej 90% (pozostałe 10% to konieczna neutralizacja emisji resztkowych).

Po co obliczać ślad węglowy organizacji i jak to zrobić?

Rosnący problem globalnego ocieplenia i związana z tym potrzeba dążenia do zrównoważonego rozwoju oraz dekarbonizacji przemysłu i innych sektorów gospodarki nie umknęły uwadze prawodawców. Pojawienie się porozumienia paryskiego, Europejskiego Zielonego Ładu i innych rozwiązań prawnych było naturalną konsekwencją zaobserwowanej konieczności transformacji ekologicznej oraz niezbędnej redukcji emisji dwutlenku węgla. Rzeczywistość uległa zmianom na tyle, że zagadnienia, takie jak np. zerowy ślad węglowy budynków, odpowiedzialna konsumpcja czy ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, na stałe zagościły w debaty publicznej.

Z perspektywy przedsiębiorstwa odpowiedź na pytanie, po co obliczać ślad węglowy, wydaje się dość oczywista. Jest to miara, która pozwala ocenić, czy firma zbliża się ku założonym celom w postaci zerowej emisji netto. Przydatność tego działania ma również inne praktyczne uzasadnienia – pozwala organizacji m.in.:

• odpowiednio raportować swoje emisje i postępować zgodnie z obowiązującymi przepisami,
  

• skutecznie wzmacniać swoją pozycję na rynku,
  

• zwiększać swoje szanse na uzyskanie finansowania ze strony inwestorów,
  

• pracować na wizerunek marki odpowiedzialnej i troszczącej się o środowisko.

Wiemy już, po co obliczać ślad węglowy organizacji, czas przekonać się, jak to robić. Podstawą jest zebranie, odpowiednia segregacja i analiza danych z trzech zakresów – Scope 1, Scope 2 i Scope 3.

• Scope 1 (emisje bezpośrednie): w tym zakresie mieszczą się źródła emisji, za które bezpośrednio odpowiedzialna jest sama firma. Wśród nich można wyróżnić m.in. spalanie paliw w firmowej flocie transportowej czy emisje pochodzące z kotłów produkcyjnych.
  

• Scope 2 (emisje pośrednie z zakupionej energii): emisje w tym przypadku wiążą się z procesem wytwarzania energii, np. elektrycznej lub cieplnej, kupowanej od zewnętrznych dostawców. Można je ograniczyć m.in. poprzez korzystanie z możliwości oferowanych przez OZE.
  

• Scope 3 (emisje z całego łańcucha wartości): inne pośrednie emisje, związane np. z dojazdami do pracy i podróżami służbowymi pracowników, ale także z produkcją i transportem półproduktów od dostawców, przewiezieniem gotowego produktu do klienta, konsumpcją odbiorcy czy utylizacją produktu.

Aby obliczyć poziom emisji organizacji, należy skorzystać z rzetelnego standardu, np. GHG Protocol, który wyznacza metodykę obliczeń dla emisji w Scope 1, 2 i 3, a także wybrać zgodne z nim wskaźniki emisyjności. Chcąc ułatwić sobie ten proces, firma może posłużyć się zaawansowanymi narzędziami. Przykładem takiego specjalistycznego rozwiązania jest platforma Redigo, które automatyzuje zbieranie danych i pomaga w obliczaniu śladu węglowego, działając przy tym zgodnie z respektowanymi standardami, takimi jak GHG Protocol czy ISO. Oferuje do tego wiele innych przydatnych funkcji, w tym m.in. narzędzie wspierające w planowaniu inwestycji zmniejszających ślad węglowy.

Jakie działania mogą podjąć firmy i konsumenci na rzecz zmniejszenia śladu węglowego?

Zerowy ślad węglowy jest celem, do którego firma może dążyć poprzez podejmowanie efektywnych działań w wielu obszarach. Na które z nich warto zwrócić szczególną uwagę?

• Optymalizacja floty – jednym z istotnych źródeł emisji gazów cieplarnianych są pojazdy wykorzystywane w transporcie firmowym. Jak ograniczyć negatywny wpływ floty na środowisko? Cennymi działaniami mogą okazać się m.in. usprawnienie planowania tras, które pozwoli zredukować liczbę tzw. pustych przebiegów oraz unowocześnienie taboru samochodowego poprzez wprowadzenie do niego aut hybrydowych i elektrycznych.
  

• Odważne postawienie na cyfryzację – taka inicjatywa pozwala usprawnić nie tylko działania produkcyjne, przyczyniając się np. do zużywania mniejszej ilości surowców, tworzenia trwalszych wyrobów i ograniczenia produkcji odpadów, ale także prace administracyjne, eliminując przy tym problem nadmiaru marnowanego papieru.
  

• Kierowanie się kryteriami ESG przy wyborze dostawców – należy ograniczać nie tylko emisje z pierwszych dwóch zakresów, ale także te, należące do Scope 3.
  

• Redukcja zużycia energii elektrycznej i cieplnej – w tym przypadku warto zacząć od audytu energetycznego, który pozwoli zidentyfikować najbardziej problematyczne obszary. Po tym, gdy audyt wyznaczy kierunek działania, można wdrażać usprawnienia, np. zmienić dostawcę energii, zainwestować w OZE oraz podniesienie efektywności energetycznej budynku czy chociażby... wymienić stare oświetlenie na energooszczędne oprawy LED.
  

Choć na poziomie administracji i biznesu jest bardzo wiele do zrobienia w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, to sprzyjające środowisku inicjatywy mogą być podejmowane także przez konsumentów. Jak każdy z nas ma szansę dołożyć „cegiełkę” do ograniczenia problemu narastającego efektu cieplarnianego? Wystarczy wspomnieć o takich działaniach jak m.in.:

• kupowanie produktów od odpowiedzialnych środowiskowo producentów,
  

• redukcja ilości spożywanego mięsa i częstsze sięganie po żywność lokalną zamiast sprowadzanej z dalekich stron,
  

• częstsza rezygnacja z jazdy samochodem na rzecz roweru lub transportu publicznego,
  

• dbałość o posiadane urządzenia i ubrania oraz ograniczenie nadmiernej konsumpcji,
  

• segregacja odpadów i ograniczenie ich wytwarzania,
  

• oszczędzanie wody i energii elektrycznej poprzez np. zakręcanie kurka z kranem podczas mycia zębów, krótsze prysznice, odłączanie naładowanego laptopa lub telefonu od prądu,
  

• usuwanie zbędnych plików z chmur internetowych – przyczyniają się one do powstawania tzw. cyfrowego śladu węglowego.

Jakie korzyści dla firmy płyną z redukcji emisji i dążenia do osiągnięcia neutralności klimatycznej?

Przedsiębiorcy, którzy zastanawiają się, po co obliczać ślad węglowy, a także dlaczego warto dążyć do jego ograniczenia, powinni zdawać sobie sprawę, że takie działanie może zapewnić wiele korzyści nie tylko środowisku, ale także ich organizacjom. Firma odważnie krocząca do celu, jakim jest zerowy ślad węglowy, może zapewnić sobie np.:

• redukcję kosztów operacyjnych, wynikającą m.in. z lepszego gospodarowania zasobami, obniżenia wydatków związanych z transportem czy wykorzystania taniej energii pochodzącej z OZE,
  

• zwiększenie konkurencyjności, także w kontekście zamówień publicznych, i podniesienie swoich szans na uzyskanie finansowania na atrakcyjniejszych warunkach,
  

• polepszenie wizerunku firmy w oczach partnerów biznesowych, klientów oraz obecnych i przyszłych pracowników.
  

Zerowy ślad węglowy: co to znaczy? Podsumowanie

Zerowy ślad węglowy firmy to stan, w którym emisje gazów cieplarnianych związanych z jej działalnością są równoważone przez ilość gazów cieplarnianych wychwyconych z atmosfery. Aby osiągnięcie takiego celu było możliwe, należy zadbać o możliwie maksymalną redukcję emisji w poszczególnych obszarach funkcjonowania organizacji, a w dalszej kolejności – o neutralizację emisji resztkowych. Działając umiejętnie i zgodnie ze standardami, takimi jak np. standard SBTi, firma może dojść do etapu Net Zero, czyli zerowej emisji netto. Zaangażowanie się w ten proces przynosi korzyści zarówno planecie, jak i samej organizacji. Dlatego nie ma wątpliwości, że zerowy ślad węglowy powinien znaleźć się na liście celów niemal każdej świadomej ekologicznie i biznesowo firmy.

Pragniesz dowiedzieć się więcej na temat liczenia śladu węglowego oraz sposobów, z użyciem których organizacja może starać się go obniżać? Zachęcamy do lektury innych ciekawych artykułów na naszym blogu:

• Jak zmniejszyć ślad węglowy firmy?,
  

• Jak obliczyć ślad węglowy firmy i emisję CO2?,
  

• Czym jest ślad węglowy i jak go obliczyć?.

FAQ – często zadawane pytania 

Co to jest cyfrowy ślad węglowy?

Cyfrowy ślad węglowy to suma emisji gazów cieplarnianych wygenerowanych przez procesy związane z użytkowaniem różnego rodzaju produktów elektronicznych, Internetu oraz infrastruktury sieciowej. Sposobami na jego redukcję są np. inwestycje w OZE zasilające centra danych oraz produkcja urządzeń o dłuższej żywotności, a na poziomie konsumenckim ograniczenie czasu przebywania online oraz częstsze rezygnowanie z rozmów video na rzecz rozmów audio.

Kto zostawia największy ślad węglowy w UE?

Wiele osób ciekawi nie tylko to, jaki ślad węglowy zostawia człowiek przeciętnie w Polsce, ale także jak nasz „uśredniony” rodak wypada na tle innych mieszkańców Unii Europejskiej. Z danych Eurostatu zaprezentowanych w lutym 2025 roku wynika, że ślad węglowy towarów i usług zużywanych w UE wyniósł w 2022 roku: 10,7 ton CO2e. Wedle zaprezentowanych informacji przeciętny Polak wyemitował wówczas 10,8 ton CO2e, co niemal pokrywa się ze średnią unijną. Na czele „najbardziej emisyjnych obywateli” znaleźli się Cypryjczycy (16,6 tony CO2e), Luksemburczycy (15,5 tony CO2e) i Irlandczycy (14,2 tony CO2e), z kolei „najmniej emisyjni” okazali się Szwedzi (7,9 tony CO2e).